Koffie is een zeer populaire drank. De kans is groot dat jij ook met regelmaat een kopje koffie drinkt. Maar ben jij ook zo in de war door de enorme hoeveelheid onderzoeken over koffie die vaak nogal tegenstrijdig lijken? Dan ben je bij dit nieuwe artikel over koffie aan het juiste adres.
Koffie is zelfs een belangrijke bron van antioxidanten in het westerse dieet. Het wordt ook in verband gebracht met veel gezondheidsvoordelen, waaronder een verminderd risico op diabetes type 2 en leverziekte. Dit is wat je moet weten over de – meestal gunstige – gevolgen voor de gezondheid van koffie.
Hoewel oudere onderzoeken naar koffie suggereerden dat het tot problemen met de gezondheid zou kunnen leiden, levert recent onderzoek sterk bewijs dat het drinken van koffie eigenlijk verschillende gezondheidsvoordelen heeft.
Toen in 1981 in de New England Journal of Medicine een onderzoek uitkwam waarin koffie werd gekoppeld aan alvleesklierkanker, bracht de auteur, Brian MacMahon, de volgende dagen door met eindeloze telefoontjes van verslaggevers. Koffie is namelijk enorm populair onder de meeste bevolkingen, waardoor de wereld destijds enorm werd op geschrokt vanwege de door hem genoemde relatie met kanker.
Wat betreft de kanker had hij het echter mis: de opzet van de studie bleek gebrekkig te zijn. Een schat aan empirisch bewijs heeft sindsdien een sterk pleidooi gemaakt voor de gezondheidsvoordelen van het koffiedrinken, eigenlijk een gewoonte die voor velen van ons herkenbaar is.
De vele gezondheidsvoordelen van koffie
Volgens recent onderzoek kan koffie zelfs goed voor je zijn. “Het algemene bewijs is behoorlijk overtuigend geweest dat koffie gezonder dan schadelijk is in termen van gezondheidsresultaten”, zegt Frank Hu, voorzitter van de afdeling Voeding aan Harvard’s T.H. Chan School of Public Health. Voor de meeste mensen kan matige koffieconsumptie zonder meer worden opgenomen in een gezond dieet.
Hij bevestigde wat recente onderzoeken hebben gevonden: matige koffie-inname is gekoppeld aan een lagere kans op diabetes type 2, hartaandoeningen, lever- en endometrium kanker, de ziekte van Parkinson en depressie.
Mensen die koffie drinken, kunnen zelfs hun sterfterisico verkleinen, hoewel het nog niet precies duidelijk is welke rol de drank speelt in onze levensduur. En een gematigde hoeveelheid dagelijkse koffie is volgens zijn studie en een aantal grote sterftestudies nog steeds behoorlijk genereus met zo’n twee tot vijf kopjes per dag.
“Door binnen een redelijke inname te blijven, lijken de voordelen echt op te wegen tegen eventuele nadelige effecten”, zegt een cafeïne- en koffieonderzoeker aan de Feinberg School of Medicine van de Northwestern University. Zij heeft koffie uitgebreid bestudeerd, met name de rol van genetica bij koffieconsumptie.
De sleutel tot de kracht van koffie
Koffie is waarschijnlijk het best bekend om die ene natuurlijke stimulans – cafeïne – die mensen energie geeft en de hele dag alert houdt. Cafeïne bindt zich aan adenosine receptoren, waardoor je je minder slaperig voelt en het teneergeslagen effect ervan verminder wordt.
Maar het is onwaarschijnlijk dat alleen de cafeïne in de koffie verantwoordelijk is voor de gezondheid die de drank geeft. “Koffie is een complexe, plantaardige drank die niet alleen cafeïne bevat, maar ook honderden bioactieve stoffen”. Dat maakt het moeilijk om het effect van de afzonderlijke componenten van de drank te onderscheiden.
Deze populaire ochtenddrank bevat ook veel antioxidanten, polyfenolen genaamd, en zullen waarschijnlijk verschillende gezondheidsvoordelen bieden. Van sommige polyfenolen is gevonden dat ze ontstekingen bestrijden en beschermen tegen bepaalde ziekten. Studies hebben daarbij gesuggereerd dat sommige van dezelfde verlagingen van diabetes en hartaandoeningen worden geassocieerd met cafeïnevrije koffie – wat betekent dat het niet alleen de cafeïne in de koffie is.
Waarom eerdere studies het verkeerd hadden
Jarenlang hebben onderzoekers koffie in verband gebracht met een grotere kans op het ontwikkelen van aandoeningen waarvan we nu denken dat het ze juist tegen gaat. Studies uit de jaren tachtig en negentig, zoals die van bovengenoemde MacMahon, wezen naar koffie als een verdachte in alles, van hartaandoeningen tot astma.
Nu weten we dat er waarschijnlijk verschillende verklaringen waren voor de vroege koffiestudies die de risico’s ervan overdreven of zelfs onjuist hebben geïnterpreteerd. Om te beginnen, zeggen onderzoekers nu, volgden een aantal onderzoeken groepen mensen die koffie dronken en daarbij ook rookten, waardoor onderzoekers dachten dat koffie de nadelige effecten verklaarde die nu met sigaretten gepaard gaan.
Tegenwoordig gebruiken wetenschappers geavanceerdere steekproeven en statistische methoden. “We hebben veel van die beperkingen van eerdere onderzoeken aangepakt. Soms raakt het publiek echt gefrustreerd door veranderingen in voeding en gezondheid, en dat komt waarschijnlijk omdat wat we dertig jaar geleden wisten, anders is dan wat we nu weten, en onze methoden worden daarbij voortdurend verbeterd.”
De oude beweringen over de gevaren van koffie zijn grotendeels weerlegd door recentere onderzoeken met grotere groepen mensen en die rekening houden met die externe factoren (zogenaamde ‘confounders’), zoals roken, die de resultaten kunnen vertekenen.
Volgens de onderzoeker komt alles wat mensen veel consumeren onder de loep. “In het verleden, denk ik dat veel mensen dachten: ‘Oh, koffie is zo lekker, er moet iets slechts aan koffie zijn’. Dus ik denk dat het goede nieuws is dat koffie voor de meeste mensen daadwerkelijk gezondheidsvoordelen biedt.”
Het maakt uit hoe je koffie drinkt
Als je toch voor koffie kiest, is de bereiding belangrijk. Deskundigen zijn van mening dat koffie die met een papieren filter wordt gebrouwen, de bereidingsmethode is die de voorkeur heeft. Andere methoden om koffie te maken, waaronder espresso, Franse pers (cafetière) of gekookte Turkse koffie, worden als ‘ongefilterd’ beschouwd, zelfs als ze worden gespannen door een metalen filter. Ongefilterde koffie wordt in verband gebracht met een hoger sterftecijfer en kan verbindingen bevatten die diterpenen worden genoemd en die de niveaus van ‘slecht’ cholesterol of LDL verhogen.
Hoewel het verleidelijk kan zijn om aan te nemen dat de gezondheidsvoordelen van koffie van toepassing zijn op een typisch Starbucks-drankje, is dat vaak niet het geval. De experts verwijzen vaak naar koffie in zijn meest basale vorm: infuuskoffie, Chem-X of pour-overs met weinig toegevoegde room of suiker – geen venti java-chip Frappuccino met extra slagroom of een Dunkin ’caramel macchiato. Drankjes zoals deze bevatten veel toegevoegde suikers en calorieën. Het drinken van gewone koffie in plaats van deze met suiker gezoete dranken, of andere dranken zoals frisdrank of vruchtensap, heeft echter positieve effecten op de gezondheid.
Er zijn weinig risico’s, maar ze bestaan
Koffie kan in de loop van de tijd een aantal gezondheidsvoordelen opleveren, maar bepaalde groepen moeten de consumptie zorgvuldig benaderen. Er is niet veel bekend over de effecten van koffie op kinderen. Ondertussen blijkt cafeïne een negatieve invloed te hebben op zwangerschappen. Daarom wordt aan mensen die in verwachting zijn, meestal gevraagd om hun koffie-inname te beperken tot 200 milligram per dag, het equivalent van ongeveer twee kopjes. En voor sommigen, zoals mensen met paniek- of angststoornissen, kan te veel cafeïne of koffie drinken angst of andere ongewenste bijwerkingen bij hen veroorzaken.
Maar hoe komt het als het op koffie aankomt, koffie de ene persoon de hele nacht wakker kan houden, terwijl het soms nauwelijks invloed op de slaap van een ander. Onderzoekers zeggen dat dat er een complexe relatie bestaat tussen genen en het metabolisme van cafeïne, of hoe snel het lichaam cafeïne verwerkt. Men heeft onderzocht hoe bepaalde genvarianten dit proces beïnvloeden. Om de zaken nog ingewikkelder te maken, kan deze reactie variëren over verschillende populaties die mogelijk zijn geëvolueerd om meer of minder cafeïne te kunnen verdragen.
Is koffie verslavend en maakt het uit?
Als je de 62 procent van de Amerikanen die elke dag koffie drinken zou vragen om morgen te stoppen, krijg je waarschijnlijk een volmondig ‘nee’. Maar of mensen verslaafd kunnen raken aan koffie, of cafeïne in het bijzonder, hangt er echt van af hoe men bijvoorbeeld drugs en verslavingen definieert.
‘Cafeïnegebruiksstoornis’ wordt in de laatste editie van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) gedefinieerd als een aandoening, maar voldoet niet aan de criteria ‘Drugsmisbruik’ en ‘Substance Dependence’, en is niet erkend als een klinische aandoening. Maar een internationaal classificatiesysteem, ICD-10, telt het wel – ze noemen het ‘cafeïneafhankelijkheidssyndroom’.
Hierdoor blijft de koffie in een ietwat ongebruikelijke positie achter. Het heeft duidelijk gedefinieerde ontwenningsverschijnselen, zoals hoofdpijn, vermoeidheid, concentratiestoornissen, en kan leiden tot tolerantie en onbedwingbare trek, maar gaat waarschijnlijk niet gepaard met andere kenmerken van middelenmisbruik en -afhankelijkheid, zoals afwezigheid van belangrijke sociale of werksituaties, gebruik in fysiek gevaarlijke situaties of juridische kwesties. Door cafeïneverslaving gelijk te stellen aan serieuzere problemen met middelengebruik, zouden ze kunnen worden verminderd, zegt een van de onderzoekers.
Hoewel de gevolgen van een verslavende stof niet buiten beschouwing mogen worden gelaten, zeggen experts dat mensen over het algemeen de neiging hebben om het cafeïnegebruik te matigen door minder koffie te drinken wanneer ze negatieve effecten ervaren. “Op basis van onze genetica zijn we allemaal in overeenstemming met hoeveel cafeïne we kunnen verdragen”, zegt men. “Velen van ons zijn zich terdege bewust van de effecten van cafeïne, en daarom matigen we onze koffieconsumptie voldoende uit onszelf.”
We hebben duidelijk een lange weg afgelegd sinds de koffiepaniek van de afgelopen decennia en weten nu dat we een paar dagelijkse kopjes aankunnen – en misschien zelfs heel goed voor ons kunnen zijn!
Bronnen o.a. BBCGoodFood (link), DiscoverMagazine (link), Harvard (link), HealthLine (link)
