Het is bijna onmogelijk om op Facebook of Instagram te gaan zonder citaten of opmerkingen te zien die vergezeld gaan van motiverende woorden zoals: “Bekijk het van de zonnige kant”, “Focus op de goede dingen” of “Wees positief”.De pandemie heeft in ieder geval het fenomeen ‘toxische positiviteit’ een stuk verergerd.
Een beroemde slogan, “Het komt wel goed(, schatje).”, is ongetwijfeld een van de bekendste voorbeelden hiervan.
Hoewel ze goed bedoeld zijn, kunnen deze zinnen uiteindelijk meer leed veroorzaken in plaats van helpen. Waarom? Omdat het voorbeelden zijn van giftige positiviteit, een denkrichting die uitgaat van het principe dat je altijd een positieve houding moet hebben, zelfs als het moeilijk wordt.
Doctoraalstudenten psychologie zijn geïnteresseerd in geïnternaliseerde symptomen (depressie, angst en sociale terugtrekking) en geëxternaliseerde symptomen (delinquentie, gewelddadig, oppositioneel/defensief, ontwrichtend en impulsief gedrag). Men vind het hierbij belangrijk om ons ook te richten op de negatieve gevolgen van ‘emotionele invaliditeit’ en te begrijpen waarom we met onze negatieve emoties moeten leven.
Emotionele invaliditeit
Wanneer een persoon praat over wat hij voelt, is zijn belangrijkste doel meestal zijn emoties te valideren, de emotionele ervaring te begrijpen en te accepteren. Emotionele ongeldigheid daarentegen houdt het negeren, ontkennen, bekritiseren of verwerpen van de gevoelens van een ander in.
Verschillende studies hebben gekeken naar de effecten van emotionele invaliditeit. De conclusies zijn duidelijk: het is zeer schadelijk voor de geestelijke gezondheid. Mensen die emotionele invaliditeit ervaren, hebben meer kans op depressieve symptomen.
Emotionele invaliditeit heeft veel negatieve effecten. Iemand die regelmatig emotioneel invalide is, kan moeite hebben met het accepteren, beheersen en begrijpen van zijn of haar emoties.
Bovendien hebben mensen die verwachten dat hun emoties nietig worden verklaard, minder snel psychologische flexibiliteit, namelijk het vermogen om moeilijke gedachten en emoties te tolereren en weerstand te bieden aan het onnodig verdedigen van zichzelf.
Hoe meer psychologische flexibiliteit iemand heeft, hoe meer hij in staat is om met zijn emoties te leven en moeilijke situaties te doorstaan. In de nasleep van een relatiebreuk voelt een jonge man bijvoorbeeld woede, verdriet en verwarring. Zijn vriend luistert naar hem en valideert hem. De man normaliseert dan zijn tegenstrijdige gevoelens en begrijpt dat de gevoelens niet eeuwig zullen duren.
Een andere man daarentegen die door hetzelfde soort breuk gaat, begrijpt zijn gevoelens niet, schaamt zich en is bang de controle over zijn emoties te verliezen. Zijn vriend maakt hem ongeldig en wil niet naar hem luisteren. De man probeert dan zijn emoties te onderdrukken, wat angst oproept en zelfs tot depressie kan leiden.
Deze twee voorbeelden, ontleend aan het onderzoek ‘Proceses onderliggende depressie: Risicoaversie, emotionele schema’s en psychologische flexibiliteit’ van de Amerikaanse psychologen en onderzoekers Robert L. Leahy, Dennis Tirch en Poonam S. Melwani, zijn zeldzaam maar niet ongevaarlijk. De vermijdingsreactie, waarbij we al het mogelijke doen om het ervaren van negatieve emoties te vermijden, wordt vaak versterkt door de mensen om ons heen.
Sommige mensen zijn zo getroffen door het ongeluk van andere mensen dat alleen al het zien van dit verdriet hen ongelukkig maakt. Daarom reageren ze met positieve opmerkingen. Het vermogen om met onze emoties te leven is echter essentieel. Ze onderdrukken of vermijden lost namelijk niets op. In feite heeft het koste wat kost proberen om negatieve emoties te vermijden niet het gewenste effect – integendeel, de emoties hebben de neiging vaker en intenser terug te keren.
Negatief zijn: een gemoedstoestand met een oude oorsprong
Helaas zijn mensen niet gemaakt om altijd positief te zijn. Integendeel, we herinneren ons eerder slechte herinneringen. Dit gaat waarschijnlijk terug tot een tijd, eeuwen geleden, toen ons voortbestaan afhing van onze reflex om gevaar te vermijden. Iemand die tekenen van gevaar negeert, zelfs maar één keer, kan in een catastrofale of zelfs dodelijke situatie terechtkomen.
In dit artikel, “Slecht is sterker dan goed“, leggen de auteurs, beide psychologen, uit hoe in de evolutionaire geschiedenis de organismen die beter waren in het identificeren van gevaar, meer kans hadden om bedreigingen te overleven. Dus de meest alerte mensen hadden een grotere kans om hun genen door te geven. Het resultaat is dat we in zekere zin zijn geprogrammeerd om aandacht te schenken aan mogelijke bronnen van gevaar.
Hoe de negativiteitsbias en toxische positiviteit zich manifesteert
Dit fenomeen staat bekend als de negativiteitsbias. Onderzoek heeft vier manifestaties van deze vooringenomenheid geïdentificeerd die ons in staat stellen om het beter te begrijpen. Een van deze manifestaties is gekoppeld aan het vocabulaire dat we gebruiken om negatieve gebeurtenissen te beschrijven.
In een fenomeen dat negatieve differentiatie wordt genoemd, blijkt dat de woordenschat die we hebben om negatieve gebeurtenissen te beschrijven veel rijker en gevarieerder is dan de woordenschat die wordt gebruikt om positieve gebeurtenissen te beschrijven. Bovendien worden negatieve stimuli over het algemeen als uitgebreider en gedifferentieerder geïnterpreteerd dan positieve.
Het vocabulaire dat wordt gebruikt om fysieke pijn te beschrijven, is ook veel complexer dan het vocabulaire dat wordt gebruikt om fysiek genot te beschrijven. Nog een voorbeeld: ouders vinden het makkelijker om de negatieve emoties van hun baby’s te beoordelen dan hun positieve emoties.
Geen geprefabriceerde zinnen meer
Negatieve emoties zijn een product van menselijke complexiteit en zijn net zo belangrijk als positieve.
De volgende keer dat iemand je in vertrouwen neemt over hun emoties, als je niet weet wat je moet zeggen, kies dan voor luisteren en emotionele validatie. Gebruik uitdrukkingen als: “Het lijkt erop dat je een zware dag hebt gehad”, of “Het was moeilijk, nietwaar?”
Het is vermeldenswaard dat positief zijn niet altijd synoniem is met toxische positiviteit – het doel hiervan is om alles wat negatief is af te wijzen en te vermijden en alleen de positieve kant van de dingen te zien. Een voorbeeld van positief en validerend taalgebruik is: “Het is normaal om je zo te voelen na zo’n ernstige gebeurtenis, laten we proberen het te begrijpen.” Giftige positiviteit daarentegen klinkt meer als: “Stop met het zien van de negatieve kant, denk in plaats daarvan aan de positieve dingen.”
Ten slotte, als je niet in staat bent om te valideren en te luisteren, dan is het belangrijk om iemand met de juiste expertise te laten helpen.
Bronnen o.a. DazedDigital (link), PositivePsychology (link), TheConversation (link), Vogue (link)